1. Etimolojik Köken – İngilizce “Agile”
- “Agile” İngilizce’de fiziksel ve zihinsel çevikliği tanımlayan “nimble”, “quick” anlamlarına gelir (seslisozluk.net, wordpandit.com).
- Kelime, Orta Fransızca “agile” ve Latince “agilis” → “nimble, quick” kelimelerinden türemiştir (wordpandit.com).
- Daha derinlemesine incelendiğinde, Latince “agere” (to do, act, move) fiilinden gelir; bu da Proto‑Hint‑Avrupa kökenli *ag‑ “balığa sürüklemek, hareket ettirmek” köküne dayanır (dergipark.org.tr).
- İngilizce’ye geçişi 15.–16. yüzyıla denk gelir; başlangıçta fiziksel hız ve çevikliği tanımlarken, 20. yüzyıldan itibaren zihinsel esneklik ve değişime uyum bağlamında da kullanılmaya başlandı .
2. İş Dünyasında “Agile” Kullanımının Başlangıcı
- “Agile” terimi, yazılım geliştirme alanında ilk kez 2001’de Agile Manifestosu (Manifesto for Agile Software Development) yayımlandığında teorik boyutta yer aldı .
- Ancak kökleri, 1990’larda ortaya çıkan Extreme Programming (XP), Scrum, DSDM gibi “lightweight” çalışmalarla doğdu; yazılım dünyasında bu kelime, planlı ve dokümantasyon odaklı süreçlere alternatif olarak kullanılmaya başladı .
- Yönetim literatüründe “agile” sözcüğü, karar alma süreçlerinde çevikliği (hız, adaptasyon) ifade eden kavramsal genişlemesiyle yer buldu.
3. Türkçe Karşılığı: “Çeviklik” / “Çevik”
- “Çevik”, Türkçe’de Osmanlıca metinlerde “tez hareketli, oynak, çabuk hareket edebilen” anlamlarında kullanılmıştır (seslisozluk.net).
- Etimolojik olarak Farsça “çābuk / çabuk” (چابک / چبک; “hızlı”) kelimesinden ödünçlenmiştir (nisanyansozluk.com).
- İlk yazılı kullanım örnekleri Orta Türkçe dönemine kadar uzanır:
- “çevük” formunda 1300’lerde Codex Cumanicus,
- “kıvrak, hızlı” anlamda Dede Korkut metinlerinde yer almıştır (14. yüzyıl) (nek.istanbul.edu.tr, etimolojiturkce.com).
- İlk yazılı kullanım örnekleri Orta Türkçe dönemine kadar uzanır:
- “Çeviklik” ise “çevik olma durumu, kolaylıkla çabuk davranma halidir” şeklinde modern Türkçe anlam kazanmıştır (seslisozluk.net).
4. Etimolojik Diyagram
Dil / Çağ | Terim | Köken | Anlam |
---|---|---|---|
Proto-İndo–Avr. | *ag‑ | – | hareket ettirmek, sürüklemek |
Latince | agere → agilis | – | yapmak, hareket, çevik |
Orta Fr. | agile | – | çabuk, çevik |
İngilizce | agile | – | zihin/fiziksel çeviklik |
Farsça | çābuk | – | hızlı |
Orta Türkçe | çevük | – | çevik, oynak |
Modern Türkçe | çevik / çeviklik | – | hızlı, çevik olma hali |
5. Dış Kaynaklar (Güvenilir Referanslar)
- Latince köken ve gelişim: Etymonline – *“From Latin agilis… from agere … PIE root ag‑” (en.wiktionary.org, seslisozluk.net, etimolojiturkce.com, etymonline.com)
- Orta Fransızca ve İngilizce geçişi: Wordpandit – “entered Middle French as ‘agile’ and eventually English…” (wordpandit.com)
- Türkçe kökeni: Etimolojiturkce & Nişanyan – “Farsça çābuk / çabuk sözcüğünden alıntıdır … çevük Codex Cumanicus” (etimolojiturkce.com)
- İş dünyası ve yazılım literatürü: Wikipedia – “Agile software development” manifesto ve metodolojiler (en.wikipedia.org)
Agile ile İlgili Diğer Yazılarımız
Sprint Nedir? Scrum’da Sprint Neden Önemilidir?
Sprint’ler, Scrum metodolojisinde 1-4 haftalık odaklı çalışma periyotlarıdır. Hızlı geri bildirim, esneklik ve sürekli iyileştirme sağlar.
Kanban Nedir? Yalın ve Toyota’dan Günümüze, Üretimden Bilgi İşlerine
Kanban, 20. Y.Y. ortalarında Toyota’nın üretim hatlarında doğmuş, 2000’li yılların başında David Anderson tarafından bilgi teknolojileri dünyasına uyarlanmış bir metottur.
Scrum Master Rolü
Scrum Master, Scrum çerçevesinde çalışan bir ekibin etkinliğini ve verimliliğini artırmak için rehberlik eden bir roldür. Scrum Master’ın birincil sorumluluğu
Scrum Nedir?
Scrum, yazılım geliştirme ve proje yönetiminde çevik (agile) bir çerçevedir. Ekiplerin hızlı ve verimli çalışmasını sağlayarak projelerin zamanında ve kaliteli
Agile Nedir?
Agile nedir? Belirsiz bir ortamda dahi başarılı olabilmek için değişime karşılık verebilme ve geliştirme yapabilme esnekliği, kapasitesi ve yeteneğidir.
Agile Dönüşüm Nedir?
Agile dönüşüm, kurumların ürettiği değeri arttırmak amacıyla, yapı ve operasyonel süreçlerini değiştirerek yeni bir sistem oluşturmasıdır.