Özet
Lead time; bir ürün, hizmet veya yazılım özelliği “talep” edildiği andan müşteriye “teslim” edildiği ana dek geçen toplam süredir. Kavram; 1950’lerde Toyota Production System’in “muda” (israf) prensipleriyle popülerleşmiş, sonrasında Theory of Constraints ve Agile/Kanban akımlarıyla yazılım dünyasına taşınmıştır. Doğru ölçüldüğünde takımların darboğazlarını, stok (iş yükü) maliyetlerini ve müşteri bekleme sürelerini görünür kılar; kısaltıldığında ise hem değer akışı hızlanır hem de müşteri memnuniyeti artar. (investopedia.com, global.toyota, tocinstitute.org)
1. Lead Time Tanımı ve Temel Prensipler
Lead time, sürecin başlangıç tetikleyicisi (sipariş, issue, kullanıcı hikâyesi vb.) ile teslim/dağıtım arasındaki tüm adımları kapsar (medium.com).
- Örnek formül:
Lead Time = Teslim Tarihi − Sipariş Tarihi(machinemetrics.com). - Cycle time ile farkı: Cycle time yalnızca “aktif çalışma” evresini ölçerken lead time müşterinin beklediği toplam süreyi gösterir (agile-academy.com, businessmap.io).
- Takt time & pitch value gibi kavramlarla birlikte düşünülerek süreç dengelemesinde kullanılır (sigmacenter.com.tr).
2. Kökeni ve Tarihsel Gelişimi
| Dönem | Gelişme | Lead Time’e Etkisi |
|---|---|---|
| 1950’ler | Toyota Production System (TPS), “Just-In-Time” ve “jidoka” sütunlarıyla israfı ortadan kaldırma hedefi belirledi. | Amaç: En kısa lead time’la en yüksek kaliteyi sağlamak (global.toyota, lean.org) |
| 1984 | Eliyahu M. Goldratt “The Goal” kitabıyla Theory of Constraints (TOC)’u tanıttı. | Darboğazların tespiti ve lead time azaltma odağı (tocinstitute.org, en.wikipedia.org) |
| 1990’lar | Lean Manufacturing batıya yayıldı. | “Çekme sistemi” ile süreçten stok ve beklemeyi çıkararak lead time kısaltıldı (en.wikipedia.org) |
| 2000’ler+ | Agile / Kanban metrik setleri (lead time, cycle time, throughput) yazılıma uyarlandı. | Teslimat hızının görünür kılınması, sürekli iyileştirme kültürü (acmagile.com, shortcut.com) |
3. Nasıl Ölçülür?
3.1 Veri Toplama
- Süreç haritalama: Sipariş veya issue’nun geçtiği adımları Value Stream Map ile çıkarın.
- Zaman damgaları: “Created”, “In-Progress”, “Done/Deployed” gibi alanları otomatik log’layın.
- Veri deposu: Jira, Azure DevOps, GitHub Actions, ERP veya MES gibi sistemlerden metrik çekin.
3.2 Hesaplama Yöntemleri
| Metod | Formül | Not |
|---|---|---|
| Klasik (toplam) | LT = OD − OR (Delivery – Order) | Üretim ve tedarik zinciri (machinemetrics.com) |
| Parçalı (stage-based) | LT = Waiting + Processing + Shipment | Ara adımları ayrı izleyerek darboğaz bulma |
| Takım bazlı (Kanban) | LT = Done timestamp − Ticket created | Yazılım takımları (shortcut.com) |
3.3 Görselleştirme
- Lead Time Distribution Chart: Sağ kuyruk kalınlaşıyorsa uzun bekleyen işleri gösterir.
- Cumulative Flow Diagram (CFD): Bant aralıkları açılıyorsa WIP birikiyor demektir.
- Histogram & Box-Plot: Median ve %85 yüzdeliklerini izleyerek hedef SLA belirleyin.
4. Takımlarda Ne İşe Yarar?
| Fayda | Açıklama | Örnek |
|---|---|---|
| Müşteri Mutluluğu | Bekleme süresini kısaltarak NPS artışı sağlar (investopedia.com) | E-ticaret sipariş teslim hızının 4→2 güne düşürülmesi |
| Planlama ve Tahmin | Geçmiş lead time dağılımı, probabilistic forecasting için temel olur (Monte Carlo) (shortcut.com) | Sprint hedeflerinin %90 güven aralığında tutulması |
| Kapital Bağlama Riskini Azaltma | Envanter maliyeti & DIO (Days Inventory Outstanding) düşer (deloitte.wsj.com) | 20 M ₺ stok → 15 M ₺ |
| Darboğaz Yönetimi | TOC yaklaşımıyla constraint adreslenir, throughput artar (leanproduction.com, planettogether.com) | UI review kuyruğunun WIP limiti |
| Sürekli İyileştirme | Kaizen döngüleri “ölç-analiz-iyileştir” akışını hızlandırır (valueflo.solutions) | Deploy otomasyonunun dakikaya indirilmesi |
5. Lead Time’i Kısaltma Stratejileri
- Çekme Sistemi Kurun: “Push” yerine “pull” akışı; sipariş veya ticket talep edildiğinde üretim başlar. (toyota-europe.com)
- WIP Limitleri: Paralel iş yığılmasını engeller, akış süresini (lead time) lineer düşürür.
- Batch Boyutunu Küçültün: Az kod-çok deploy mantığı; küçük paketler risk ve beklemeyi azaltır.
- Otomasyon ve CI/CD: İnsan etkileşimini en aza indirip “touch time” dışındaki beklemeyi kısaltır.
- Bottleneck Eliminasyonu: TOC ile en yavaş adımı bulup kapasitesini artırın (ör. kod review SL A) (tocinstitute.org).
- Planlama ve Önceliklendirme: “Right-first-time” prensibiyle geri dönen işleri azaltın (rework).
6. Sık Sorulan Sorular
Lead time ile cycle time birlikte mi izlenmeli?
Evet; cycle time verimliliği, lead time ise müşterinin bekleme deneyimini gösterir (agile-academy.com).
Kötü lead time tüm sektörde aynı midir?
Değil. E-ticarette günler önemliyken, SaaS’ta dakikalar hatta saniyeler kritik olabilir.
Hedef lead time değeri nasıl belirlenir?
Tarihsel dağılımın %85’lik dilimi SLA olarak seçilebilir; fazlası gecikme sinyalidir.
7. Kaynakça ve Dış Bağlantı
- Agile Academy – “Lead Time vs Cycle Time” (agile-academy.com)
- Investopedia: Lead Time Definition (investopedia.com)
- MachineMetrics: How to Calculate and Reduce Lead Time (machinemetrics.com)
- Toyota Production System – Resmî Sayfa (global.toyota)
- Lean Manufacturing – Wikipedia (en.wikipedia.org)
- Theory of Constraints Institute (tocinstitute.org)
- Sigma Center Blog: Takt Time & Lead Time (sigmacenter.com.tr)
- ACM Agile: Lead Time Nedir? (acmagile.com)
- Shortcut Blog: Why Should Agile Teams Care? (shortcut.com)
- BusinessMap: Lead Time vs Cycle Time (businessmap.io)
- Lean Enterprise Institute: TPS terimleri (lean.org)
- ValueFlo Consulting: What is Lead Time? (valueflo.solutions)
